Popaljeno selo, Petar Lubarda (Ljubotinj 1907 – Beograd 1974)
Ulje na platnu
Dimenzije: 98 cm x 92 cm
Inv. br. 167/01
1949. godina
Beli dvor
U Umetničkoj kolekciji Dvorskog kompleksa na Dedinju među delima značajnih jugoslovenskih slikara, koja su u kolekciju počela da stižu od šezdesetih godina prošlog veka, ubraja se i slika Petra Lubarde pod nazivom „Popaljeno selo“. Ovo delo se u knjigama inventara može pratiti od 1985. godine. Petar Lubarda bio je tipičan predstavnik umetnika sa ovih prostora, koji je svoje formativne godine, između dva svetska rata, proveo u Parizu. Inspirisan delima svetskih velikana, po povratku u rodne krajeve stečena iskustva on sažima i nadograđuje stvarajući lični stil. Lubardin opus obuhvata različite tematike koje se kreću od realizma preko apstrakcije do fantazije.
Slika „Popaljeno selo“ nastala je 1949. godine u vreme kada je Lubarda živeo u Crnoj Gori. U tom periodu zaključno sa 1951. godinom dolazi do značajnog konceptualnog preokreta u njegovom slikarstvu. Forma daje primat koloru i emociji, odnosno realizam prelazi u lirsku apstrakciju. Naznake ove transformacije vidljive su i na slici iz kolekcije Dvorskog kompleksa.
Slika nam predstavlja stenovit predeo, obrastao rastinjem, gde spaljene i razrušene kuće vidimo u daljini, iscrtane na vedro plavoj pozadini neba. Stenoviti predeo koji je u prvom planu slike Lubarda prikazuje kao kovitlac boja, gde rastinje, sa akcentima jarko crvenih tonova, aludira na vatru koja je uništila selo. Kuće bez krovova, boje kamena, stapaju se sa oštrim i nepravilnim linijama koje ocrtavaju stene. A bistro plavo nebo postavlja kontrast i ravnoteža čitavoj kompoziciji. Na slici kolorit uzima prevagu nad formom i u početku otežava jasno čitanje naslikanog predela, ali jednom kada se predeo prepozna ista ta tehnika pojačava emotivni doživljaj posmatrača.
Petar Lubarda je rođen 1907. godine u Ljubotinju nedaleko od Cetinja. Slikarstvo kao zanat otkrio je u Gimnaziji gde je na završnoj godini, 1925. priredio svoju prvu izložbu. U Beogradu je proveo nekoliko meseci u Umetničkoj školi, da bi već 1926. godine otišao u Pariz gde je na kratko pohađao Academie des Beaux Arts. Zbog nedostatka finansija morao je da napusti Akademiju. Međutim, nije odustao od umetnosti, već se samostalno obrazovao obilazeći muzeje i ateljee umetnika. Tokom ovog ranog perioda na Lubardu su uticali klasični slikari, Rembrant, Ticijan i El Greko, a od aktuelnih predstavnika modernizma Pol Sezan. U Rimu 1929. godine Lubarda je otvorio svoju prvu samostalnu izložbu.
Po povratku u Beograd 1933. godine Lubarda je priredio prvu samostalnu izložbu u Francusko-srpskom klubu. Do Drugog svetskog rata izlagao je na Prolećnim i Jesenjim izložbama u Umetničkom paviljonu Cvijeta Zuzorić, a na Svetskoj izložbi u Parizu 1937. godine za delo izloženo u Jugoslovenskom paviljonu osvojio je Grand Prix. Ratne godine proveo je u zarobljeništvu, u logorima u Nemačkoj i Italiji gde je nastavio da slika zarobljenike, logorske ambijente i slike iz života. Posle rata počinje da radi kao profesor na Likovnoj akademiji u Beogradu i nastavlja svoju izlagačku aktivnost.
Godine 1946. Lubarda prelazi u Cetinje gde učestvuje u formiranju Umetničke škole, čiji je bio profesor i direktor, i u osnivanju Udruženja likovnih umetnika Crne Gore. Lubardin ponovni susret sa prirodom u Crnoj gori imao je presudan uticaj na njegovo slikarstvo. Tada nastaju neka od njegovih najznačanijih dela u kojima on uspostavlja potpuno novu modernističku koncepciju slike. Samostalna izložba koju je otvorio 1. maja 1951. godine u Beogradu u galeriji ULUS-a, gde je izložio 51 delo, predstavljala je prekretnicu u njegovoj karijeri i na tadašnjoj umetničkoj sceni, i donela mu je i svetsku afirmaciju. Petar Lubarda preminuo 1974. godine. On je jedini jugoslovenski slikar čije je delo reprodukovano u „Istoriji modernog slikarstva” Herberta Rida.
